مکانیسم ماشه روی پرده نقره‌ای! | سینمای ایران در آستانه یک بحران جدی
به‌گزارش فیلمزی، صنعت سینمای ایران همواره با چالش‌های ساختاری و اقتصادی متعددی مواجه بوده است؛ اما بازگشت تحریم‌های بین‌المللی با فعال‌شدن مکانیسم ماشه (اسنپ‌بک) ممکن است یکی از جدی‌ترین بحران‌های سال‌های اخیر را برای تولید سینما رقم بزند. درحالی‌که دوربین‌ها همچنان روشن‌اند و برخی پروژه‌ها در مراحل پیش‌تولید یا فیلم‌برداری قرار دارند، سایه‌ی سنگین تحریم‌ها در حال شکل‌دادن به یک فضای ناامن با ریسک بالا در اقتصاد سینماست.
مکانیسم ماشه در تولید سینما، به مجموعه‌ای از رویدادها و شرایط اشاره دارد که با بروز آن‌ها، فرایند تولید تحت تأثیر قرار گرفته و چالش‌هایی جدی در مسیر ساخت اثر ایجاد می‌شود. این پدیده می‌تواند فنی، قراردادی یا حتی انسانی باشد و مدیریت آن، از پیچیده‌ترین وظایف مدیران تولید و کارگردانان محسوب می‌شود.
از سوی دیگر شناخت و درک دقیق این مکانیسم شاید امکان برنامه‌ریزی هوشمندانه‌تر، کاهش هزینه‌ها و حفظ کیفیت فیلم را فراهم کند.
فیلمزی در گفت‌وگویی با اهالی سینما تلاش کرده ابعاد مختلف مکانیسم ماشه و تأثیر آن بر تولید سینما را بررسی کند و طرخ موضوعی بر راهکارهای احتمالی و عملیاتی ارائه دهد.
غلامرضا موسوی تهیه‌کننده سینما معتقد است فعال شدن مکانیسم ماشه در ابعاد زندگی روزمره ما ایرانیان تاثیر می‌گذارد که سینما هم از این قاعده مستثنی نیست.
وی ادامه داد: به زعم بسیاری از سیاستمداران فعال شدن مکانیسم ماشه با وجود اینکه تحریم‌های جدیدی را اعمال می‌کند، اما تاثیر چندانی روی زندگی مردم ندارد، اما من معتقدم با فرض درست بودن این تحلیل، اما اگر واقع‌بینانه نگاه کنیم، بار روانی ایجاد می‌کند و جامعه دچار التهاب می‌شود.
تهیه‌کننده فیلم تحسین‌شده «کیک محبوب من» در ادامه با اشاره به این مطلب که فعال شدن مکانیسم ماشه نوع تولید در سینما را دگرگون می‌کند، اظهار داشت: روند تولید فیلم‌های کمدی رشد خواهد کرد و بار دیگر شاهد این خواهیم بود که فیلم‌های اجتماعی و مستقل با معضل روبرو خواهند شد زیرا سرمایه‌گذار با عدم بازگشت سرمایه مواجه است و در عین حال سازمان‌های سینمایی دولتی اوج خواهند گرفت و بی‌تردید بخش خصوصی دچار انزوا می‌شود و یا دست به عصا حرکت می‌کنند. زیرا سرمایه اصطلاحا ترسو و با احتیاط رفتار می‌کند.
غلامرضا موسوی راه برون‌رفت صنعت سینما از تحریم‌ها را نصف کردن بودجه تلویزیون و تزریق آن در سینما عنوان کرد و گفت: به اعتقاد من تنها راه حیات سینما این است که بودجه تلویزیون را نصف کنند و به ساخت فیلم‌های فرهنگی اختصاص دهند.
سید جمال ساداتیان تهیه‌کننده فیلم «زن و بچه» که اکنون روی پرده است گفت: پیش از این مردم ایران تحریم‌های سازمان ملل را تجربه کرده بودند که تاثیر مستقیم بر معیشت مردم می‌گذارد و قاعدتا در شرایط بحران عموم مردم ترجیح می‌دهند برای مدیریت زندگی از تفریحات خود مانند کنسرت، تئاتر و سینما عبور کنند. بنابراین تغییر اولویت‌های مردم، بر تولید در سینمای ایران تاثیر خواهد گذاشت.
وی ادامه داد: مسئله اسنپ بک و تحریم سازمان ملل پدیده‌ای با محدودیت زمانی مشخص نیست که بگوییم بعد از مدتی برداشته می‌شود! بنابراین ممکن است تاثیر چندساله بر اقتصاد مردم بگذارد و از سوی دیگر نمی‌توان زندگی را مختل کرد و به تبع سینما و خانواده بزرگ آن هم جزئی از همین مردم هستند. بنابراین همه امور تحت تاثیر قرار می‌گیرد.
این تهیه‌کننده سینما در ادامه صحبت‌های خود با اشاره به این مطلب که روند تولید در سینما بعد از مکانیسم ماشه تغییر خواهد کرد، اظهار داشت: آنچه مسلم است با اسنپ بک، تولید در سینما از بین نخواهد رفت ولی ساخت فیلم‌های کمدی پر رنگ می‌شود و بار دیگر فیلم‌های اجتماعی تحت‌الشعاع سرمایه‌گذاری در سینما خواهد شد.
تهیه‌کننده فیلم «برف روی کاج‌ها» در پاسخ به این سوال که روند تولید ساخت یک فیلم ساده اجتماعی چگونه خواهد شد، گفت: روند تولید سخت خواهد شد و نیاز به استراتژی در تولید دارد. به این معنا که باید همه عوامل دست به دست هم دهند تا فیلم‌ها به صورت اقتصادی و با کمترین هزینه‌ی ممکن ساخته شوند. در چنین وضعیتی، هم سینمای اجتماعی زنده می‌ماند و هم جامعه سینمایی اموراتشان می‌گذرد. در غیر این صورت بیکاریِ مفرط بر سینما حاکم خواهد شد.
وی ادامه داد: از سوی دیگر این آسیب وجود دارد که مردم برای پر کردن اوقات فراغت خود سراغ فیلم‌های هالیودی بروند و در نتیجه تغییر ذاقه رخ خواهد داد و اساس تولید در سینما دچار بحران می‌شود.
این تهیه کننده سینما که در تدارک ساخت فیلم جدید سعید روستایی در آبان ماه بود، متذکر شد: با این اوصاف تولید خیلی سخت خواهد شد و معلوم نیست سرنوشت سینمای اجتماعی و فیلمسازانی همچون روستایی در سینمای ایران چه خواهد شد.
ساداتیان افزود: به نظر من با شرایط اسنپ بک سرمایه‌گذار حاضر نخواهد شد روی سینمای اجتماعی که اتفاقا بسیار فرهنگ ساز است سرمایه‌گذاری کند به همین دلیل با برنامه ریزی درست نباید گذاشت چراغ سینمای اجتماعی خاموش شود.
وی خاطرنشان کرد: ساخت فیلم‌های سیاسی در این شرایط می‌تواند ترغیب کننده مخاطب و به نوعی نجات‌بخشِ سینما باشد و در این مسیر سازمان سینمایی باید فضایی باز کند تا سرمایه‌گذار و تهیه‌کننده تشویق شود، فیلم‌های سیاسی را با تضمینِ اکرانِ رویِ پرده، دستمایه ساخت قرار دهد.
محمدرضا منصوری تهیه‌کننده سینما که سابقه درخشانی در عرصه مدیریت تولید و مجری طرح سینمای ایران دارد معتقد است اسنپ بک یک ابزار سیاسی است که تاثیرات گسترده‌ای بر فرهنگ، از جمله سینما می‌گذارد.
این مدیر تولید و مجری طرح سینمای ایران ادامه داد: بنابراین اگر بخواهیم از موضوع اسنپ بک غافل شویم و بگوییم که صرفا ابزار سیاسی است و به فرهنگ ارتباط ندارد به نظرم بسیار ساده انگارانه است. زیرا تاثیر خود را در دراز مدت بر حوزه فرهنگ و سینما خواهد گذاشت.
مجری طرح فیلم‌های «یه حبه قند» و «ویلایی‌ها» با اشاره به این مطلب که اسنپ بک به شکل مستقیم و غیر مستقیم بر بودجه و سرمایه‌گذاری و همکاری‌های بین‌المللی تاثیر می‌گذارد، بیان کرد: یکی از تاثیرات مستقیم این روند بر کاهش قدرت خرید تهیه‌کننده‌ها در به‌روز کردن تجهیزات سینما است. بنابراین با توجه به قیمت دلار و پایین آمدن قدرت خرید و در عین حال تحریم‌های فزاینده از راه‌های قانونی نمی‌توانیم به تجهیزات و ابزارهای مدرن سینما دست پیدا کنیم.
وی ادامه داد: یکی از موضوعات مهم ایجاد جو روانی است که فضای رقابت را به شدت ناامن می‌کند و دیگر نمی‌توان به سرمایه‌گذاری‌های بلند مدت فکر کرد.
مدیر تولید فیلم «مارمولک» در ادامه صحبت‌های خود با بیان راهکارهایی برای برون‌رفت از بحران گفت: برای کاهش آسیب‌های پیرامونی نیاز به برنامه ریزی ملی داریم که در این راستا تقویت بازارهای داخلی و پلتفرم‌های بومی ضروری است. از سوی دیگر باید تهیه‌کنندگی در سینما را به سمت تولیدات کم‌هزینه و با کیفیت هدایت کرد.
منصوری تاکید کرد: همکاری با کشورهای منطقه و ارتقای توان تولید بومی در انجام امور پس تولید و همچنین تنوع بازارهای مالی و تغییر در جذب سرمایه از دیگر راهکارهای موجود در شرایط فعلی است.
اما حسن مصطفوی تهیه‌کننده سینما و دبیر انجمن صنفی مدیران تولید نظر دیگری دارد و معتقد است این شرایط برای تهیه‌کننده‌های رانتی و دولتی مطلوب است!
وی خاطرنشان کرد: با برگشت تحریم‌های سازمان ملل، سینمای مستقل و تولید در بخش خصوصی نابود می‌شود.
آینده‌ای مبهم، نیازمند سیاست‌گذاری روشن
در مجموع، آنچه از دیدگاه تهیه‌کنندگان و مدیران تولید سینما برمی‌آید، هشدار نسبت به بحرانی است که از دل تحریم‌های بین‌المللی و بازگشت اسنپ‌بک سر بر آورده و به شکلی ملموس وارد عرصه‌ی تولید فیلم می‌شود. این بحران، بیش از آنکه صرفاً مالی باشد، ساختاری و روانی است و آینده‌ی سینمای اجتماعی را به‌عنوان بخشی مهم از جریان فرهنگی کشور تهدید می‌کند.
تنها با بازنگری در سیاست‌گذاری‌های حمایتی، توسعه زیرساخت‌های داخلی و ایجاد فضای امن برای سرمایه‌گذاری می‌توان امید داشت که این دوره‌ی پرتلاطم، به خاموشی چراغ سینمای مستقل منجر نشود.