نمایش «شبح کژدم» و بهانه‌ای برای بزرگداشت عیاری

به گزارش فیلمزی، کانون کارگردانان سینمای ایران با همكاری موزه سينمای ایران بزرگداشت کیانوش عیاری را با نمایش فیلمِ «شبح کژدم» برگزار کرد. در این برنامه از کیانوش عیاری، سالار عشقی (کارگردان پیشکسوت سینمای ایران) و لادن طاهری (مدیر فیلمخانه ملی ایران) تقدیر و ‌نشان سپاس موزه سینما به آنها اهدا شد.

اصغر نعیمی فیلمساز در ابتدای این مراسم بیانیه کانون کارگردانان سینمای ایران درباره «شبح کژدم» را خواند: «شبح کژدم» از آن فیلم‌هایی است که شاید در سینمای ایران، کم‌ساخت و کم‌حرف باشد، اما اثرش بر نسل فیلمسازان بعد از خود غیرقابل‌انکار است. کیانوش عیاری در این فیلم نه‌تنها یک داستان جنایی-عاشقانه می‌گوید، بلکه جسارت تجربه‌گرایی‌اش را در اوج جوانی نشان می‌دهد. از بازی با فرم و زبان گرفته تا روایت لایه‌لایه‌ای که هيچوقت خودش را کامل لو نمی‌دهد.

این فیلم نمونه‌ای است از اینکه چگونه می‌توان با امکاناتی‌ محدود، جهانی شخصی و متفاوت ساخت. جهانی که هنوز هم برای ما بسیاری از فیلمسازان الهام‌بخش است. «شبح کژدم» بیش از آنکه یک فیلم جنایی باشد، تعریفی است بر کشف ذهنیت یک فیلمساز؛ مواجهه با شبح‌هایی که از دل واقعیت و خیال بیرون می‌آیند. این نمایش فرصتی برای بازخوانی کارنامه کیانوش عیاری از نقطه‌ای است که شاید کمتر درباره‌اش حرف زده‌ایم. نقطه‌ای که در آن هم رگه‌های جسارت آینده‌اش دیده می‌شود و هم صداقت خاص دوران آغاز فیلمسازی.

 اصغر نعیمی در بخش دیگری از صحبت های خود «شبح کژدم» را حدیث نفس همه فیلمسازان دانست و گفت: من معتقدم که برای همه فیلمسازان، این فیلم خاص است؛ از این جهت که ضمن روایت داستان، می‌تواند حدیث نفس هر فیلمسازی باشد.

سپس نعیمی از کیانوش عیاری، کارگردان «شبح کژدم»، حسن رضایی، بازیگر این فیلم، و محسن امیریوسفی، کارگردان و عضو شورای مرکزی کانون کارگردانان سینمای ایران، دعوت کرد تا پشت تریبون قرار بگیرند.

محسن امیریوسفی نیز درباره سال اکران اثر خاطرنشان کرد: اگر بخواهم صریح صحبت کنم، این فیلم مربوط به سال ۱۳۶۵ است که یکی از شگفت‌انگیزترین سال‌های سینمای ایران به‌شمار می‌رود؛ زیرا تعداد زیادی فیلمِ خوب، ماندگار و درجه‌یک در آن سال تولید و اکران شدند. یکی از شاخص ترین آنها «شبح کژدم» بود. ویژگی فیلم، غیر از داستان و حدیث نفسی که مربوط به حسرت فیلمسازان نسل ما است، این است که جزو نخستین فیلم‌های بعد از انقلاب اسلامی محسوب می‌شود که صداگذاری سر صحنه انجام گرفته است. در دوره‌ای که فیلم‌های ایرانی با دوبله به نمایش درمی‌آمدند و دوران اوج دوبله در سینمای ایران بود، این اثر صداگذاری سر صحنه داشت.

کیانوش عیاری در تشریح تلاش‌های خود برای انجام صداگذاری سر صحنه در «شبح کژدم» گفت: این فیلم در سال ۱۳۶۵ ساخته شد و من به‌مدت ۶ ماه در وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و بنیاد سینمایی فارابی دوندگی داشتم تا بتوانم آنها را متقاعد کنم که مشکل یکی از شرافت‌های گمشده سینمای ایران به‌عنوان صداگذاری سر صحنه برطرف و این بتواند انجام شود. مسئولان سینمای ایران در آن دوره معتقد بودند که با صداگذاری سر صحنه، هزینه تولید فیلم گران درمی‌آید که از نظر من، سخن بیهوده‌ای بود و اشکالی نداشت اگر هزینه تولید فیلم برای ارتقای کیفیت پلان‌ها اندکی افزایش پیدا کند. در نهایت بالاخره موفق به شروع تولید بعد از ۶ ماه شدم.

این کارگردان درباره نحوه واکنش حسن رضایی، بعد از فهمیدن اینکه قرار است صداگذاری سر صحنه انجام شود، عنوان کرد: زمانی که میخواستم فیلم را بسازم، او کاندیدای اصلی بازی در آن نقش بود. وقتی به او گفتم قرار است صداگذاری سر صحنه انجام دهم و تقریبا دو روز قبل از شروع تولید بود، به‌شکل جدی در اتاق من گریه کرد. او گفت من نمی‌توانم این کار را انجام دهم و من شروع به خندیدن کردم. او گفت که اجازه بدهید من در فیلم نباشم.

محسن امیریوسفی درباره تاثیر «شبح کژدم» بر جابجایی مرزهای ممیزی خاطرنشان کرد: من صداگذاری سر صحنه را از خلاقیت‌های درخشان این فیلم می‌دانم، زیرا یک اتفاق بزرگ بود که شاید حالا برای ما عادی شده است؛ در صورتی که من در جریان هستم که با این اقدام، به‌طور عملی، مرزهای ممیزی را تکان دادید. این یک اتفاق ماندگار است و ۳۰ سال بعد، با «کاناپه» در سال ۱۳۹۵، همین جسارت، خلاقیت و تفاوت شما به‌چشم می‌آید.