«روباه و ماه صورتی» «ملت» را به شوق آورد | پیام هوشنگ مرادی کرمانی برای فیلمساز ایرانی

به گزارش فیلمزی، جدیدترین مستند مهرداد اسکویی با کارگردانی مشترک ثریا اخلاقی به نام «روباه و ماه صورتی» محصول ایران، فرانسه، بریتانیا، ایالات متحده و دانمارک که برنده جایزه بهترین فیلم مستند بلند در بخش مسابقه بین‌الملل «ایدفا» شده است، شب گذشته نخستین اکران خود را در نوزدهمین جشنواره سینماحقیقت و با حضور مستندسازان و اهالی رسانه تجربه کرد و پایان‌بخش روز چهارم جشنواره سینماحقیقت در پردیس سینمایی ملت بود.

این مستند در سانس پایانی روز چهارم جشنواره سینماحقیقت نمایش داده شد و با استقبال و تشویق مخاطبان مواجه شد.

یکی از نکات قابل‌توجه این بود که «روباه و ماه صورتی» در بخش رقابتی جشنواره سینماحقیقت حضور نداشت، اما دست‌اندرکاران جشنواره در نظرسنجی مردمی این فیلم را شرکت داده بودند و این امکان فراهم شده بود تا مخاطبان آرای خود را اعلام کنند.

در چهارمین روز از نوزدهمین جشنواره سینماحقیقت، ۵۳ فیلم مستند در بخش‌های مختلف مسابقه اکران شدند که دو مستند «زائر شرقی» ساخته حسن خادمی، روایتی از زندگی فیلسوف و اندیشمند داریوش شایگان، و «نصیر سمفونی پنجم» اثر مریم بهلول، پرتره‌ای از نصیر حیدریان (رهبر ارکستر و آهنگساز)، با استقبال مخاطبان روبه‌رو شد.

از دیگر فیلم‌های پرترافیک روز گذشته «مشت‌زنی در رینگ ترجمه» ساخته حنیف شهپرراد بود که درباره ترجمه و تالیف‌های پر از تناقض ذبیح‌الله منصوری ساخته بود. رضا بهبودی، که در این مستند نقش منصوری را بازی کرده است، گفت: مستند ایران با وجود همه محدودیت‌ها، در تمامی شاخه‌ها رو به پیشرفت است.

بر اساس نظرسنجی مخاطبان در چهارمین روز، فیلم‌های «بازگشت گور ایرانی» (فتح‌الله امیری و نیما عسگری)، «کابوک» (جعفر صادقی)، «ماشین شماره ۳۴» (علی بیات)، «لاماسو» (سید مسعود امامی)

و «شنا خلاف جهت» (جواد رزاقی‌زاده) بیشترین محبوبیت را داشته‌اند.

نشست «جامعه‌شناسی آثار مستند ناصر تقوایی» با حضور مهناز رونقی و مهرداد عربستانی، از مدرسان دانشگاه، برگزار شد.

مهرداد عربستانی در این‌ نشست در سخنانی مطرح کرد: تقوایی در مستندهای خود فقط به سطح رویدادها نمی‌پردازد، بلکه با عبور از لایه‌های ظاهری، به انگیزه‌های پنهان و ناخودآگاه انسان‌ها نقب می‌زند و همین جست‌وجو برای کشف حقیقت درونی، یکی از وجوه تمایز آثار اوست.

وی آثار مستند تقوایی را در سه دسته اصلی قابل بررسی می‌داند: آثاری با رویکرد مردم‌نگارانه که به معنای پدیده‌ها برای مردم می‌پردازند، آثاری با نگاه جامعه‌شناختی که بستر و تفسیر اجتماعی مناسک را تحلیل می‌کنند، و آثاری که زندگی روزمره را با تمرکز بر واقعیت‌های اجتماعی روایت می‌کنند.

عربستانی همچنین به الگوی روایی پرتکراری در آثار تقوایی اشاره می‌کند که در آن روایت از زندگی عادی و اغلب ساکن آغاز می‌شود، به اوج و شور یک مناسک جمعی (مانند رقص یا عروسی) می‌رسد و در نهایت دوباره به سکون و زندگی روزمره بازمی‌گردد. به اعتقاد وی، این بازگشت، اغلب تصویری از زندگی اقشار فرودست جامعه را نشان می‌دهد و تقابل میان سکون و شور، از شاخصه‌های بارز نگاه تقوایی به سوژه‌هایش است.

در بخش دیگری از این نشست، مهناز رونقی بر پیوند ناگسستنی فیلم‌های مستند و داستانی تقوایی تأکید می‌کند و معتقد است اگر او مستند نمی‌ساخت، فیلم‌های داستانی‌اش هرگز به آن پختگی و عمق دست نمی‌یافتند.

وی به‌عنوان مثال، مستند «باد جن» را نه یک گزارش ساده از خرافات، بلکه یکی از جدی‌ترین اسناد مستند درباره فرهنگ عامه می‌داند که واقعیتی ریشه‌دار در جغرافیا و زیست مردم را با نگاهی عمیقاً اجتماعی به تصویر می‌کشد.

رونقی همچنین به طبیعت پارادوکسیکال آثار تقوایی اشاره می‌کند که در عین نمایش سنگینی، وهم و گاه تلخی ریشه‌دار در واقعیت اجتماعی، حاوی نوعی رهایی، نرمی و شعریت هستند. به گفته وی، همین نگاه تلخ و انتقادی که در سال‌های پایانی عمر تقوایی شدت یافت، ممکن است دلیل توقف او در فیلمسازی بوده باشد؛ زیرا او احساس می‌کرد مخاطب دیگر تاب تحمل آن همه تلخی را ندارد.

از دیگر برنامه‌های روز چهارم کارگاه VR و XR با حضور فیلمساز تایوانی بود، «کوآن یوئن‌لای»، مستندساز سرشناس تایوانی، در این کارگاه تأکید کرد که واقعیت مجازی و واقعیت گسترده نه به عنوان رقیب سینما، بلکه به‌عنوان رسانه‌هایی مستقل می‌توانند افق‌های تازه‌ای برای روایت مستند ایجاد کنند.

اما یکی از مهم‌ترین اتفاقات روز چهارم جشنواره سینماحقیقت برگزاری آیین نکوداشت فرهاد ورهرام بود که با پیام محبت‌آمیز هوشنگ مرادی کرمانی آغاز شد. در این مراسم مستندسازان پیشکسوت ایران درباره ورهرام صحبت کردند و در ادامه، نشان فیروزه سینماحقیقت به او اهدا شد.

ورهرام در سخنانی صمیمی گفت: من عاشق سینما نیستم؛ مستندسازی برای من راهی برای «رفتن»، «شناخت سرزمین» و «ارتباط با انسان‌ها» بوده است.