معرفی سریال «برتا داستان یک اسلحه» | مرز بین خشونت و اخلاق

سریال «برتا: داستان یک اسلحه» به کارگردانی امیرحسین ترابی و تهیه‌کنندگی کامران حجازی، با تصاویری از حضور جمعیتی سرگردان در بیابان آغاز می‌شود؛ آغازی که برای شروع یک سریال جذاب است و از همان قسمت‌های ابتدایی، نشان می‌دهد که قصد ندارد در مسیر امن و آشنای سریال‌های درام حرکت کند...

شهرام حقیقت‌دوست، مهراوه شریفی‌نیا، مهدی حسینی‌نیا، آناهیتا افشار و شهرام قائدی فقط چند نفر از بازیگرانِ شناخته‌شده‌ای هستند که در این سریال به ایفای نقش می‌پردازند. برتا: داستان یک اسلحه از طریق پلتفورم فیلم‌نت در حال پخش است و تا کنون که هفت قسمت از این مجموعه منتشر شده، میانگینِ امتیازاتِ خوبی را از بینندگان دریافت کرده است. امیرحسین ترابی، کارگردان اثر، پیش‌تر نیز در سریال خون‌سرد با شهرام حقیقت‌دوست به‌عنوان بازیگرِ اولِ خود کار کرده بود.

داستان سریال برتا در مورد تپانچه‌ای است که گم شده است. در ادامه این اسلحه در یک مسیر حادثه‌خیز از دست پلیس بیرون رفته و در میان خلافکاران، مردم عادی، قربانیان و انتقام‌جویان دست به دست می‌چرخد. هر مالک جدید این تپانچه، ناخواسته رازها، گناهان و تقدیر خودش را آشکار می‌کند، تا جایی که همه شخصیت‌ها در چرخه‌ای از قضاوت، خشونت و تبعات گناه گرفتار می‌شوند. در این میان سرهنگ صمدی که مسئول پیگیری پرونده است، باید قبل از آنکه دیر شود این مسیر خونین را متوقف کرده و اسلحه را بازیابی کند. داستان در فضایی روایت می‌شود که مرز میان درست و غلط شفاف نیست و شخصیت‌ها ناچارند در شرایطی تصمیم بگیرند که هیچ انتخاب بی‌هزینه‌ای در آن وجود ندارد.

از همین رو این سریال شاید در ظاهر یک درام داستان‌محور با مؤلفه‌های امنیتی به‌نظر برسد است، اما در لایه‌های زیرین خود به موضوعاتی مانند قدرت، خشونت پنهان، بی‌اعتمادی و انتخاب‌های اخلاقی در شرایط بحرانی می‌پردازد. حتی نام سریال که به یک اسلحه شناخته‌شده اشاره دارد، از ابتدا نشانه‌ای از نگاه نمادین اثر است. اسلحه‌ای که در «برتا» بیش از آنکه ابزار فیزیکی باشد، به استعاره‌ای از تهدید، کنترل و فشار دائمی بدل می‌شود.

یکی از ویژگی‌های شاخص «برتا»، تأکید بر فضاسازی و اتمسفر به‌جای روایت پرحادثه است. ریتم نسبتاً کند، قاب‌های بسته، نورپردازی سرد و سکوت‌های طولانی و حتی ارتباط زن همسایه با پسرِ سرهنگ همگی در خدمت القای حس ناامنی و تعلیق قرار گرفته‌اند. این انتخاب فرمی، اگرچه به هویت بصری سریال کمک کرده، اما در عین حال به یکی از اصلی‌ترین محورهای انتقاد نیز تبدیل شده است.

انتخاب یک روایت امنیتی–اجتماعی با تمرکز بر فضاهای خاکستری، شخصیت‌های چندلایه و پرهیز از قهرمان‌سازی صریح، باعث شد این سریال خیلی زود به یکی از بحث‌برانگیزترین آثار زمان پخش خود تبدیل شود.

همزمان با ادامه پخش، «برتا» وارد چرخه‌ای از حاشیه و واکنش شد که توجه‌ها را بیش از پیش به خود جلب کرد. برخی منتقدان سریال را متهم به ارائه تصویری بیش از حد تیره و ناامیدکننده از جامعه کردند؛ تصویری که به‌زعم آن‌ها، بر بی‌اعتمادی و خشونت تمرکز دارد و راه‌حلی پیش روی مخاطب نمی‌گذارد. نقطه ضعفی که در قسمت‌های ابتدایی داستان عیان نبود و می‌شد به پای گره‌افکنی و یا تعلیق به امید گره‌گشایی در قسمت‌های بعدی گذاشت، اما با پیشرفت داستان تعلیق به یک سردرگمی تبدیل شد.

البته ناگفته نماند پرداختن به موضوع اسلحه، قدرت و مناسبات پنهان، باعث شکل‌گیری شایعاتی درباره ممیزی یا اعمال اصلاحات در سریال شد. هرچند این موارد به‌طور رسمی تأیید نشدند، اما نقش مهمی در پررنگ شدن حواشی «برتا» داشتند که خیلی زود به یک موضوع دوقطبی در شبکه‌های اجتماعی تبدیل شد. گروهی آن را جسور و متفاوت می‌دانستند و گروهی دیگر، «برتا» را متهم می‌کردند به کندی روایت، نمادپردازی گل‌درشت و پیچیده‌نمایی.

فاصله گرفتن از روایت‌های کلیشه‌ای و امن، شخصیت‌پردازی خاکستری و غیرقهرمانانه، تمرکز بر طرح پرسش به‌جای ارائه پاسخ‌های ساده، هماهنگی میان فرم و مضمون، نکات مهم و مورد وثوق موافقان در این سریال بود. از نگاه موافقان، «برتا» تلاشی جدی برای تجربه‌گرایی در سریال‌سازی محسوب می‌شود، حتی اگر در اجرا بی‌نقص نباشد.

اما آنچه مسلم است، «برتا» چه به‌عنوان یک تجربه متفاوت در سریال‌سازی دیده شود و پرداخت به موضوعاتی از این دست با روایت‌های غیرخطی همچنان می‌توانند جریان‌ساز و بحث‌برانگیز باشند. باید همچنان منتظر ماند و دید که این سریال، که قرار است هجده قسمت داشته باشد، می‌تواند جای خود را در بین بهترین سریال های نمایش خانگی باز کند یا خیر.

شما مخاطبان عزیز فیلمزی نیز برای‌مان بنویسید که اگر از دنبال‌کنندگان سریال «برتا: داستان یک اسلحه» هستید، این اثر را چه‌گونه ارزیابی می‌کنید؟