افت تولید در سینمای ایران | از نوسان دلار تا دستمزدهای نجومی بازیگران
به گزارش فیلمزی، با اکران موفقیتآمیز فیلمهای اجتماعی در سینما و استقبال نسبی مخاطبان، تهیهکنندگانی که پیش از این بهدلیل فضای اجتماعی حاکم از ساخت فیلم دوری میکردند، اکنون به تولید آثار اجتماعی ترغیب شدهاند. اما سؤال اینجاست که با دلار نزدیک به ۱۰۰ هزار تومان، آیا ساخت فیلم همچنان منطقی است؟
عوامل شکوفایی رشد اقتصادی به حداقل رسیده است!
ابوالحسن داودی، کارگردان و تهیهکننده سینما که آخرین فیلم او «هزارپا» با فروش قابلتوجهی روبرو شد، در گفتوگو با فیلمزی تأکید کرد که در شرایط ناپایدار اقتصادی و تسلط فساد سیستماتیک بر تمامی بخشهای تولید، از جمله سینما، تأمین سرمایه مناسب برای تولید به یک چالش بزرگ تبدیل شده است. وی افزود: «کوچک شدن صنایع، نبود توسعه فناوری و تمام عواملی که برای شکوفایی رشد اقتصادی ضروریاند از بین رفته یا به حداقل رسیده است.»
داودی نبود نقدینگی در سینما را عامل مهم در سوقدادن فیلمسازان به سمت پلتفرمها دانست. او با اشاره به سرمایههایی که منشأ آنها نامشخص است و احتمال پولشویی را مطرح میکند، گفت: «علاوه بر افزایش هزینههای زندگی و تورم افسارگسیخته در ایران، مجموع این عوامل باعث شده تا نهتنها چرخ سینمای ایران، بلکه اقتصاد فرهنگ نیز متوقف شود.»
این کارگردان که پروانه ساخت فیلم «۵۵ روز در تهران» را نیز در اختیار دارد، درباره دلیل تولیدنشدن این فیلم گفت: «باید ابتدا مطمئن شوم که شرایط، هم از لحاظ مالی و هم روحی، برای ساخت فیلم مناسب است و مهمتر از آن، مورد پسند مخاطب قرار خواهد گرفت یا خیر.»
او افزود: «در حال حاضر شرایط اقتصادی و اجتماعی ناپایدار است و ترجیح میدهم در این شرایط هیچ فیلمی تولید نکنم. دغدغه اصلی من فقط سرمایه نیست، بلکه مهمتر از آن، ساخت فیلمی است که بتواند حال جامعه را کمی بهتر کند.»
توجیه اقتصادی و چالشهای سرمایهگذاری در سینما
توجیه اقتصادی و اطمینان از بازگشت سرمایه از مهمترین فاکتورها در تولید آثار سینمایی است. این در حالی است که سازمانهای دولتی مانند بنیاد سینمایی فارابی و یا اوج معمولا این فاکتورها را در نظر نمیگیرند و سرمایهگذاریها اغلب بر روی فیلمهای ایدئولوژیک متمرکز میشود. حتی در مواردی که بخش دولتی به تولید فیلمهای اجتماعی یا اقتباسهای ادبی روی میآورد، اغلب در میانه راه از سرمایهگذاری منصرف میشود؛ اتفاقی که برای فیلم «چشمهایش» بهمن فرمانآرا با صرف هزینه ۱۵ میلیاردی رخ داد و تولید آن متوقف شد.
فریدون جیرانی، کارگردان و پژوهشگر تاریخ سینما، در پاسخ به این سؤال که آیا نوسان قیمت ارز در شرایط فعلی برای تولید فیلم توجیهپذیر است، گفت: «قیمت تمامشده یک فیلم معمولی در سال ۹۶ حدود ۲ میلیارد تومان بود، اما با دلار امروز، همان فیلم با همان بازیگران حدود ۳۰ میلیارد تومان هزینه دارد.»
وی افزود: «بازیگران درجهیک قیمتهای نجومی ارائه میدهند و درخواستهای عجیب در قراردادهای خود مطرح میکنند؛ به این معنا که گاهی برخی از بازیگران درخواست دریافت ۵ میلیارد تومان به صورت ماهیانه را دارند و کل پول را نیز نقد و در ابتدا طلب میکنند. حتی بازیگران درجه ۶ و ۷ نیز قیمتهای سرسامآوری ارائه میدهند که این امر مانع تولید کیفی در سینما میشود.»
جیرانی همچنین اشاره کرد که بخشی از سرمایه هنگفتِ تولید صرف ساخت سریال در پلتفرمها میشود و این پولها اغلب از سوی سرمایهدارانی وارد این چرخه میشود که به نحوه هزینهشدن آن اهمیتی نمیدهند.
وی در پایان صحبتهای خود را چنین جمعبندی کرد: «به همین دلیل است که فیلمسازان صاحب اندیشه، بهخصوص کارگردانهای جوان، نمیتوانند فیلم بسازند و استعدادهای خوب سینمای ایران در این شرایط نابود میشوند.»
دستمزد بازیگران؛ عامل افزایش هزینههای تولید!
جواد نوروزبیگی، تهیهکننده سینما، معتقد است برخلاف سایر مشاغل تولیدی که قیمت دلار با تورم همخوانی دارد، در صنعت سینما، بهویژه با در نظر گرفتن قراردادهای دستمزد بازیگران و عوامل اصلی، نرخ دلار برای تولید فیلم بسیار بالاتر تمام میشود.
او با اشاره به اختلاف هزینهها توضیح داد: «اگر قیمت دلار را ۱۰۰ هزار تومان در نظر بگیریم، این رقم در بسیاری از مشاغل قابلتوجیه است؛ اما در سینما، با توجه به دستمزد بازیگران و سرگروهها، هر دلار معادل ۱۲۰ هزار تومان برای ساخت یک فیلم ۹۰ دقیقهای تمام میشود.»
بهگفته نوروزبیگی، قراردادهای سال ۱۴۰۰ قابلمقایسه با قراردادهای تولید در سال ۱۴۰۴ نیست و قیمتها چندین برابر شده است. او تأکید کرد که افزایش دستمزد در صنف بازیگران بیشتر از سایر صنوف بوده و پیشنهاد برگزاری سمیناری برای بررسی نسبت قیمت دلار و هزینه تولید در سینمای ایران را مطرح کرد.
این تهیهکننده تصریح کرد که نبود نظارت بر قراردادهای تولید، مسیر سینمای ایران را بهسمت آثار کوچک و کمهزینه سوق میدهد.
نوروزبیگی افزود: «وقتی قیمتها چند برابر میشود، تهیهکننده مجبور است برای مدیریت هزینهها کار را سریع و فشرده جمع کند و این عجله به کیفیت آثار آسیب میزند.»
نوروزبیگی با اشاره به اکران فیلمهای اجتماعی گفت: «بهجز «پیرپسر»، دیگر فیلمهای اجتماعی پرفروش با بودجه متوسط ساخته شدهاند. اگر همین آثار امروز تولید میشدند، یا بسیار جمعوجور ساخته میشدند یا اصلا رنگ پرده را نمیدیدند.» او هزینه تولید یک فیلم هنروتجربه را تا ۲۰ میلیارد تومان و فیلم اجتماعی را بین ۳۵ تا ۵۰ میلیارد تومان تخمین زد و پیشبینی کرد که این رقم در سال آینده دو برابر شود.
«برادران لیلا»؛ قربانی سیاستهای سازمان سینمایی
تهیهکننده «برادران لیلا» درباره سرنوشت فیلمهایی که با وجود هزینههای سنگین اکران نمیشوند، گفت: «عدم نمایش «برادران لیلا» تصمیمی بود که سازمان سینمایی دولت سیزدهم به ما تحمیل کرد. این فیلم در ابتدای مدیریت آنها آماده نمایش بود، اما برای نشاندادن رویکرد خود در سینما جلوی اکرانش را گرفتند؛ درحالیکه فیلمهای مشابه هم در جشنوارههای خارجی نمایش داشتند و هم اکنون روی پردهاند.»
نوروزبیگی اقدام سازمان سینمایی درباره «برادران لیلا» را یک فرصتسوزی عنوان کرد که کار را به دادگاه انقلاب کشاند و منجر به ارائه حکمهای تحقیرآمیز شد. وی در پایان خاطرنشان کرد: «بعد فیلم قاچاق شد و تکلیف پول و سرمایهای که وسط گذاشته شده بود نیز به محاق رفت. این در حالی است که اگر «برادران لیلا» در همان زمان اکران میشد؛ قطعا گیشه خوبی میداشت.»