بهترین مستندهای ۲۰۲۵ | معرفی ۱۰ مستند برتر تا نیمه سال

در نیمهٔ نخست سال ۲۰۲۵، مستندهای خوبی منتشر شدند و این مستندها به بازخوانی تاریخ و افشای حقیقت پرداخته‌اند و با جسارت به سراغ تاریک‌ترین زوایای فرهنگ، سیاست و روان انسان رفته‌اند. از «رزیدنت ایول جرج ای. رومرو» که روایت ناتمام خالق زامبی‌ها را با نگاهی نو به سینمای ترسناک بازسازی می‌کند، تا «تأثیر منفی: روی تاریک کودک‌اینفلوئنسری» که پرده از پشت‌صحنهٔ پرزرق‌وبرق و آسیب‌زای بهره از کودکان در دنیای شبکه‌های اجتماعی برمی‌دارد، مستندها امسال جسورتر از همیشه ظاهر شده‌اند. «دختران ناپدیدشده: قاتل زنجیره‌ای لانگ آیلند» با نگاهی جنایی و اجتماعی، به قربانیان بی‌صدا جان می‌بخشد و ناکارآمدی ساختارهای قضایی را به چالش می‌کشد. و از سوی دیگر «ویک درد است» با روایتی شاعرانه و بی‌پرده از زندگی شخصیت محبوب «جان ویک»، که درد را به زبان تصویر ترجمه می‌کند، نشان می‌دهد که مستند می‌تواند همزمان هم افشاگر باشد هم تسکین‌دهنده. با معرفی ۱۰ مستند برتر نیمهٔ نخست سال ۲۰۲۵ همراه فیلمزی باشید.

مستند Don't Die: The Man Who Wants to Live Forever

• کارگردان: کریس اسمیت
• ستارگان: برایان جانسون، اولیور زولمن، مک دیویس
• میانگین امتیازات Don't Die: The Man Who Wants to Live Forever در IMDB: امتیاز ۶.۱ از ۱۰

مستند «نمیر: مردی که می‌خواهد جاودانه بماند»، در تاریخ ۱۱ دی ۱۴۰۳ (۱ ژانویه ۲۰۲۵) از طریق سرویس استریم نتفلیکس منتشر شد و به‌ سرعت توجه مخاطبان و منتقدان را به‌ خود جلب کرد. این اثر به کارگردانی کریس اسمیت، زندگی و تلاش‌های جنجالی برایان جانسون، کارآفرین ثروتمند و بنیان‌گذار پروژهٔ «بلوپرینت» را در مسیر دستیابی به جاودانگی و بازگرداندن بدنش به وضعیت یک جوان هجده‌ساله بررسی می‌کند. مستند با نگاهی موشکافانه، روش‌های پزشکی تجربی، رژیم‌های سخت‌گیرانه و تکنولوژی‌های نوینی را به تصویر می‌کشد که جانسون برای مقابله با پیری به کار گرفته است. مستند به جنبه‌های علمی و پزشکی این تلاش‌ها می‌پردازد و با نمایش تضادهای شخصیتی و تصمیمات بحث‌برانگیز جانسون، مخاطب را با پرسش‌هایی بنیادین دربارهٔ مرزهای اخلاقی و انسانی در عصر زیست‌فناوری مواجه می‌کند.

مستند George A. Romero's Resident Evil

• کارگردان: برندان سالزبری
• ستارگان: جرج ای. رومرو، نورمن انگلند، متیو بلازی
• میانگین امتیازات George A. Romero's Resident Evil در IMDB: امتیاز ۶.۱ از ۱۰

مستند «رزیدنت ایول جرج ای. رومرو»، در تاریخ ۱۷ دی ۱۴۰۳ (۷ ژانویه ۲۰۲۵) از طریق پلتفرم‌های دیجیتال و سرویس‌های نمایش درخواستی منتشر شد و به یکی از آثار بحث‌برانگیز در میان علاقه‌مندان به سینمای ترسناک و بازی‌های ویدئویی تبدیل شد. این مستند به کارگردانی برندان سالزبری و نویسندگی مشترک او با رابی مک‌گرگور، نگاهی عمیق به پروژهٔ ناتمام اقتباس سینمایی مجموعه بازی‌های «رزیدنت ایول» توسط جرج ای. رومرو، خالق افسانه‌ای ژانر زامبی، دارد. در این اثر، با استفاده از مصاحبه‌های تازه، اسناد کشف‌شده و تصاویر آرشیوی، تلاش‌های رومرو برای ساخت نسخه‌ای سینمایی از این بازی محبوب بررسی شده است؛ نسخه‌ای که هرگز به مرحلهٔ تولید نرسید و توسط ناشر بازی، کپکام، رد شد. روایت مستند در فضایی شبیه عمارت اسپنسر، لوکیشن نمادین نسخهٔ اول بازی، شکل گرفته و با صدای پابلو کونتز، صداپیشهٔ شخصیت آلبرت وسکر در نسخهٔ اصلی، همراه شده است. این مستند ۱۱۰ دقیقه‌ای، تجربه‌ای منحصربه‌فرد برای طرفداران بازی‌های کلاسیک، سینمای ترسناک و تاریخچهٔ پروژه‌های ناتمام سینمایی رقم می‌زند.

مستند Bad Influence: The Dark Side of Kidfluencing

• کارگردان: کیف دیویدسون
• ستارگان: ساویر شاربینو، سوفی فرگی، کلر راک‌اسمیت
• میانگین امتیازات Bad Influence: The Dark Side of Kidfluencing در IMDB: امتیاز ۶.۵ از ۱۰

«تأثیر منفی: روی تاریک کودک‌اینفلوئنسری»، در تاریخ ۲۰ فروردین ۱۴۰۴ (۹ آوریل ۲۰۲۵) از طریق سرویس استریم نتفلیکس منتشر شد و در قالب یک مجموعهٔ سه‌قسمتی، پرده از واقعیت‌های تلخ دنیای اینفلوئنسرهای کودک برداشت. این اثر به کارگردانی کیف دیویدسون، با تمرکز بر زندگی اینترنتی پایپر راکل، ستارهٔ نوجوان یوتیوب، و رابطهٔ پیچیده‌اش با مادر و مدیر برنامه‌هایش، تیفانی اسمیت، روایت‌هایی تکان‌دهنده از سوءاستفاده، کنترل روانی و بهره‌کشی از کودکان در فضای مجازی را بازگو می‌کند. مستند با استفاده از مصاحبه‌های اختصاصی، تصاویر آرشیوی و شهادت‌های اعضای سابق گروه "Squad"، نشان می‌دهد چگونه شهرت و درآمدهای میلیونی، مرزهای اخلاقی را در خانواده‌ها و صنعت سرگرمی آنلاین جابه‌جا کرده‌اند. Bad Influence با نگاهی انتقادی و مستندگونه، مخاطب را با پرسش‌هایی جدی دربارهٔ مسئولیت‌پذیری والدین، خلأهای قانونی و تأثیرات روانی این سبک زندگی بر کودکان مواجه می‌سازد. تماشای این مجموعه، تجربه‌ای ضروری برای والدین، فعالان حوزهٔ رسانه و علاقه‌مندان به پشت‌پردهٔ فرهنگ دیجیتال است.

مستند Bono: Stories of Surrender

• کارگردان: اندرو دامینیک
• ستارگان: بونو، جما دوهرتی، کیت الیس
• میانگین امتیازات Bono: Stories of Surrender در IMDB: امتیاز ۷.۲ از ۱۰

مستند «بونو: روایت‌هایی از تسلیم»، برای نخستین‌بار در تاریخ ۲۶ اردیبهشت ۱۴۰۴ (۱۶ مه ۲۰۲۵) در بخش نمایش‌های ویژهٔ جشنوارهٔ کن به نمایش درآمد و با استقبال مخاطبان همراه شد و تشویق ایستادهٔ هفت‌دقیقه‌ای گرفت. کارگردانی اندرو دامینیک، پرتره‌ای سیاه‌وسفید و صمیمی از بونو، خوانندهٔ اصلی گروه U2، است که در قالب یک اجرای تک‌نفره در سالن Beacon نیویورک در سال ۲۰۲۳ شکل گرفته است. این اجرا با عنوان Stories of Surrender: An Evening of Words, Music and Some Mischief ترکیبی از مونولوگ‌های شبه‌شکسپیری، روایت‌های شخصی، خاطرات خانوادگی، قطعات موسیقی و صحنه‌سازی‌های نمادین را در خود دارد. بونو در این مستند از رابطهٔ پیچیده‌اش با پدر، همکاری با پاواروتی، دیدار با پرنسس دایانا، ریشه‌های مذهبی، دغدغه‌های بشردوستانه و چالش‌های شهرت سخن می‌گوید.

مستند !Deaf President Now

• کارگردانان: نایل دی‌مارکو و دیویس گوگنهایم
• ستارگان: بریجتا بورن-فرل، جری کوول، گرگ هلیبوک
• میانگین امتیازات !Deaf President Now در IMDB: امتیاز ۸ از ۱۰

مستند «رئیس‌ ناشنوا، همین حالا»، به کارگردانی نایل دی‌مارکو و دیویس گوگنهایم، روایتی پرشور از یکی از مهم‌ترین جنبش‌های حقوق مدنی در تاریخ ایالات متحده آمریکا است که در تاریخ ۲۶ اردیبهشت ۱۴۰۴ (۱۶ مه ۲۰۲۵) از طریق پلتفرم +Apple TV منتشر شد. این مستند ۱۰۱ دقیقه‌ای، به اعتراضات تاریخی دانشگاه گالادِت در واشنگتن دی‌سی در مارس ۱۹۸۸ می‌پردازد؛ جایی که دانشجویان ناشنوا پس از انتخاب یک رئیس‌ دانشگاه شنوا به‌جای دو نامزد ناشنوای واجد شرایط، دست به اعتراض زدند و خواستار انتخاب فردی شدند که واقعاً نمایندهٔ جامعهٔ ناشنوایان باشد. این جنبش که به مدت هشت روز دانشگاه را تعطیل کرد، چهار خواستهٔ مشخص داشت: انتخاب رئیس‌ دانشگاه ناشنوا، استعفای رئیس هیئت‌مدیره، تشکیل اکثریت ناشنوا در هیئت‌مدیره و تضمین عدم برخورد با معترضان. مستند نشان داد چگونه این جنبش به تصویب قانون آمریکایی‌های دارای معلولیت (ADA) منجر شد و مسیر دسترسی، برابری و رهبری را برای نسل‌های بعدی هموار ساخت.

مستند Gone Girls: The Long Island Serial Killer

• کارگردان: لیز گاربوس
• ستارگان: جکلین گالوچی، جان ری و رابرت کولکر
• میانگین امتیازات Gone Girls: The Long Island Serial Killer در IMDB: امتیاز ۷.۱ از ۱۰

مستند «دختران ناپدیدشده: قاتل زنجیره‌ای لانگ آیلند»، به کارگردانی لیز گاربوس، مجموعه‌ای سه‌قسمتی از تولیدات نتفلیکس است که در تاریخ ۱۱ فروردین ۱۴۰۴ (۳۱ مارس ۲۰۲۵) منتشر شد. این مستند با تمرکز بر پروندهٔ قتل‌های زنجیره‌ای گیلگو بیچ، روایتگر ناپدید شدن زنان جوان در نیویورک و لانگ آیلند طی بیش از یک دهه است؛ پرونده‌ای که با کشف بقایای قربانیان در سال ۲۰۱۰ به یکی از جنجالی‌ترین تحقیقات جنایی ایالات متحده آمریکا تبدیل شد. گاربوس که پیش‌تر فیلم داستانی Lost Girls را نیز دربارهٔ همین پرونده ساخته بود، این‌بار با نگاهی مستند و از زاویهٔ دید خانواده‌ها، قربانیان و فعالان اجتماعی، به بررسی روند طولانی و پرچالش شناسایی مظنون اصلی، رکس هیورمن، می‌پردازد. افشای ناکارآمدی‌های پلیس محلی و فساد در روند تحقیقات و نمایش اینکه چگونه پیگیری‌های رسانه‌ای و فشار افکار عمومی، مسیر پرونده را تغییر داد و در نهایت به بازداشت مظنون اصلی منجر شد، از قدرت این مستند می‌گوید.

مستند Barbara Walters: Tell Me Everything

• کارگردان: جکی جسکو
• ستارگان: باربارا والترز، کیتی کوریک و سینتیا مک‌فادن
• میانگین امتیازات Barbara Walters: Tell Me Everything در IMDB: امتیاز ۷.۶ از ۱۰

مستند «باربارا والترز: همه‌چیز را برایم بگو»، به کارگردانی جکی جسکو، روایتی صریح و پرجزئیات از زندگی حرفه‌ای و شخصی باربارا والترز، یکی از تأثیرگذارترین چهره‌های تاریخ تلویزیون آمریکا است. این اثر مستند برای نخستین‌بار در تاریخ ۲۲ خرداد ۱۴۰۴ (۱۲ ژوئن ۲۰۲۵) در جشنوارهٔ فیلم ترایبکا به نمایش درآمد و سپس از طریق پلتفرم Hulu پخش شد. والترز که نخستین زن مجری خبر در شبکه‌های بزرگ تلویزیونی آمریکا بود، با سبک منحصر‌به‌فرد خود در مصاحبه‌های چهره‌به‌چهره، مسیر تازه‌ای در روزنامه‌نگاری تصویری گشود. این مستند با بهره‌گیری از تصاویر آرشیوی و گفت‌وگو با چهره‌هایی چون اپرا وینفری، کیتی کوریک، مونیکا لوینسکی و کانی چونگ، به بررسی دستاوردهای حرفه‌ای والترز می‌پردازد و همزمان چالش‌های او در مواجهه با تبعیض جنسیتی، فشارهای رسانه‌ای و تلاش برای حفظ مرز میان زندگی شخصی و عمومی را نیز واکاوی می‌کند. مستندی ۹۵ دقیقه‌ای که با نگاهی تحلیلی و روایتی زن‌محور، تصویری تازه از زنی ارائه می‌دهد که سال‌ها صدای اصلی گفت‌وگوهای بزرگ تلویزیونی بود.

مستند Ladies & Gentlemen... 50 Years of SNL Music

• کارگردانان: کوئست‌لاو و اُز رودریگز
• ستارگان: لورنی مایکلز، لنی پیکت و هاوارد شور
• میانگین امتیازات Ladies & Gentlemen... 50 Years of SNL Music در IMDB: امتیاز ۸.۱ از ۱۰

مستند «خانم‌ها و آقایان... پنجاه سال موسیقی در SNL»، به کارگردانی مشترک آهمیر کوئست‌لاو تامپسون و اُز رودریگز، در تاریخ ۷ بهمن ۱۴۰۳ (۲۷ ژانویه ۲۰۲۵) از شبکهٔ NBC پخش شد و یک روز بعد از طریق پلتفرم Peacock در دسترس قرار گرفت. این مستند ۱۲۸ دقیقه‌ای، به مناسبت پنجاهمین سالگرد برنامهٔ Saturday Night Live، نگاهی عمیق به تاریخ موسیقی در این شو تلویزیونی دارد؛ از اجراهای زندهٔ گروه‌های افسانه‌ای گرفته تا لحظات جنجالی و فراموش‌نشدنی. با بهره‌گیری از آرشیو گسترده، پشت‌صحنه‌های کمتر دیده‌شده و بیش از ۵۰ مصاحبه با هنرمندان و اعضای تیم تولید، مستند به بررسی تأثیر SNL بر موسیقی پاپ، راک، هیپ‌هاپ و فرهنگ عامه می‌پردازد. چهره‌هایی چون الویس کاستلو، میک جَگر، دیو گرول، پل سایمون، جاستین تیمبرلیک و بسیاری دیگر در این اثر حضور دارند.

مستند Wick Is Pain

• کارگردان: جفری دو
• ستارگان: کیانو ریوز، چاد استاهلسکی، اسکات ادکینز
• میانگین امتیازات Wick Is Pain در IMDB: امتیاز ۷.۶ از ۱۰

مستند «ویک درد است»، در تاریخ ۱۸ اردیبهشت ۱۴۰۴ (۸ مه ۲۰۲۵) پخش شد و سفری تماشایی به درون پدیدهٔ سینمایی «جان ویک» است؛ فیلمی که از مرزهای اکشن فراتر رفت و به نمادی فرهنگی در سینمای معاصر تبدیل شد. این مستند که نخستین بار در جشنوارهٔ SXSW ۲۰۲۵ (اسفند ۱۴۰۳) رونمایی شد، با نگاهی تحلیلی و پرجزئیات، روند شکل‌گیری شخصیت فوق‌العاده جذاب و محبوب جان ویک، طراحی صحنه‌های مبارزه، نقش کیانو ریوز در محبوبیت جهانی این مجموعه و تأثیر آن بر سینمای اکشن را واکاوی می‌کند. در کنار گفت‌وگوهایی با کارگردانان، بدل‌کاران و طراحان اکشن، صدای خود کیانو ریوز نیز در روایت این مستند شنیده می‌شود و بُعدی انسانی به شخصیت پشت نقاب قاتل خونسرد می‌بخشد. «ویک درد است» نه‌تنها برای هواداران این فرنچایز، بلکه برای هر عاشق سینما، تجربه‌ای آموزنده و هیجان‌انگیز به‌شمار می‌رود.

مستند Ocean with David Attenborough

• کارگردانان: توبی نولان، کیت اسکولی و کالین باتفیلد
• راوی: دیوید اتنبرو
• میانگین امتیازات Ocean with David Attenborough در IMDB: امتیاز ۸.۵ از ۱۰

مستند «اقیانوس با دیوید اتنبرو»، به کارگردانی توبی نولان، کیت اسکولی و کالین باتفیلد، در تاریخ ۱۸ اردیبهشت ۱۴۰۴ (۸ مه ۲۰۲۵) به‌عنوان یک رویداد جهانی در سینماها اکران شد و سپس از طریق پلتفرم‌های نشنال جئوگرافیک، دیزنی‌پلاس و هولو در دسترس مخاطبان قرار گرفت. این مستند بلند، با روایت سِر دیوید اتنبرو، سفری نفس‌گیر به اعماق اقیانوس‌ها را رقم می‌زند و با بهره‌گیری از تصاویر خیره‌کننده از صخره‌های مرجانی، جنگل‌های کلپ و زیست‌بوم‌های دریایی، اهمیت حیاتی اقیانوس‌ها برای پایداری سیاره را یادآور می‌شود. «اقیانوس با دیوید اتنبرو» نه‌تنها به بحران‌هایی چون صید بی‌رویه و سفیدشدگی گستردهٔ مرجان‌ها می‌پردازد، بلکه با نگاهی امیدوارانه، نمونه‌هایی از احیای حیات دریایی را به تصویر می‌کشد و پیامی قدرتمند دربارهٔ امکان بازسازی اقیانوس‌ها ارائه می‌دهد. این اثر، با همکاری کمپانی‌های Silverback Films و Open Planet Studios و حضور گروه موسیقی Coldplay در تیتراژ پایانی، یکی از مهم‌ترین مستندهای محیط‌زیستی سال‌های اخیر به‌شمار می‌آید.