سانس آخر هفته ۲۱ | راب راینر

در این شماره از سری مقاله‌های «سانس آخر هفته»، سه فیلم از راب راینر برگزیده‌ام؛ کارگردان شهیری که هفته‌ی گذشته به همراه همسرش میشل سینگر راینر و به‌دست پسرش نیک راینر داخل خانه‌اش در لس‌آنجلس به قتل رسید. راینر که ۷۸ سال داشت از بازیگری در سیتکام افسانه‌ای All in the Family شروع کرد و با کارگردانی برخی از محبوب‌ترین فیلم‌های دهه‌های ۱۹۸۰ و ۱۹۹۰، به جایگاهی کم‌نظیر در فرهنگ عامه‌ی آمریکا رسید. سه اثر منتخب این مطلب نه‌تنها مهم‌ترین آثار راینر هستند، بلکه تنوع کارنامه‌ی او را هم به‌خوبی پوشش می‌دهند. به‌ترتیب، درباره‌ی این سه اثر صحبت خواهم کرد: کنارم بمان (Stand by Me)، وقتی هری سالی را ملاقات کرد… (…When Harry Met Sally) و چند مرد خوب (A Few Good Men).

• کارگردان: راب راینر
• بازیگران: ویل ویتون، ریور فینیکس، کوری فلدمن، جری اوکانل
• سال اکران: ۱۹۸۶

خلاصه‌ی داستان: چهار پسر نوجوان در شهری کوچک، به‌دنبال جسد پسری گمشده، با پای پیاده، راهی سفری می‌شوند؛ سفری که پیش از مقصد، به مکاشفه‌ای درباره‌ی دوستی، ترس و پایان معصومیت می‌رسد.

کنارم بمان یکی از بهترین فیلم‌های دوران بلوغ تاریخ سینما است؛ اقتباسی از داستان کوتاه جسد (The Body) استیون کینگ که راب راینر آن را به روایتی درباره‌ی دوستی، رشد و از دست دادن معصومیت تبدیل کرد. چهار بازیگر نوجوان فیلم پرفورمنس‌هایی باورپذیر ارائه می‌دهند که هسته‌ی عاطفی فیلم را می‌سازند. ریور فینیکس که سال‌ها بعد به یکی از بازیگران برجسته‌ی نسل‌اش تبدیل شد، در این فیلم نشان داد که استعداد ویژه‌ای دارد.

راینر با استفاده از نریشن بزرگ‌سالیِ پروتاگونیست (با صدای ریچارد درایفوس)، فیلم را به تأملی بر حافظه و خاطرات تبدیل می‌کند. ماجراجویی پسرها برای پیدا کردن جسد، در واقع سفری است برای کشف خودشان و دنیای بزرگسالان. راینر با ظرافت، موضوعاتی چون مرگ، خشونت خانگی، طبقه‌ی اجتماعی و انتظارات خانوادگی را مطرح می‌کند و نهایتا می‌رسد به یکی از ماندگارترین جملات پایانی سینما. Stand By Me یادآور این است که راینر نه‌تنها فیلم‌سازی ماهر، بلکه داستان‌گویی بزرگ بود.

• کارگردان: راب راینر
• بازیگران: بیلی کریستال، مگ رایان
• سال اکران: ۱۹۸۹

خلاصه‌ی داستان: هری و سالی در طول سالیان، بارها به‌طور تصادفی با هم برخورد می‌کنند و دوستی‌شان، در کشاکش بحث همیشگیِ «آیا زن و مرد می‌توانند فقط دوست باشند؟»، شکلی تازه می‌گیرد.

وقتی هری سالی را ملاقات کرد… یکی از بهترین و تاثیرگذارترین کمدی‌های رمانتیک همه‌ی ادوار است که پرسشی ساده و آشنا دارد: «آیا زن و مرد می‌توانند فقط دوست باشند؟» راینر رابطه‌ی هری و سالی را طی ۱۲ سال دنبال می‌کنند و نشان می‌دهد چطور دوستی می‌تواند به عشق تبدیل شود. بیلی کریستال در نقش هری و مگ رایان در نقش سالی، یکی از بهترین شیمی‌های تاریخ سینمای رمانتیک را خلق می‌کنند.

متنِ این فیلم دوست‌داشتنی، پر است از جملاتی هوشمندانه که می‌شود نقل کرد و همچنین استفاده‌ای دراماتیک دارد از فصل‌ها؛ ساختاری که گذر زمان و تحول رابطه را به طبیعت پیوند می‌دهد. فیلم همچنین از مصاحبه‌های واقعی زوج‌های مسن درباره‌ی اینکه چطور همدیگر را پیدا کردند استفاده می‌کند که به اثر عمق عاطفی و اصالت می‌بخشد. صحنه‌ی نهایی یکی از زیباترین لحظات عاشقانه‌ی سینمایی را می‌سازد. When Harry Met Sally... فیلمی است که الگوی بسیاری از کمدی‌های رمانتیک بعد از خود شد.

• کارگردان: راب راینر
• بازیگران: تام کروز، جک نیکلسون، دمی مور
• سال اکران: ۱۹۹۲

خلاصه‌ی داستان: یک وکیل جوان نیروی دریایی مأمور دفاع از دو سرباز متهم به قتل می‌شود و در جریان دادگاه، به ساختار قدرت و فرمان‌برداری شک می‌کند.

چند مرد خوب اثری بود که نشان داد راب راینر می‌تواند فیلمی جدی و پرتنش بسازد. اقتباسی از نمایشنامه‌ی آرون سورکین؛ با فیلمنامه‌ای به قلم خود او. راینر با استفاده از دیالوگ‌های تیز سورکین، تریلری ساخت که سرگرم‌کننده، هوشمندانه و تأمل‌برانگیز بود. تام کروز در نقش وکیلی که به‌تدریج به اهمیت پرونده پی می‌برد، پرفورمنسی اغراق‌آمیز اما کاریزماتیک ارائه می‌دهد. جک نیکلسون هم در قامت فرمانده‌ای بی‌رحم و مستبد، یکی از ماندگارترین نقش‌های کارنامه‌اش را بازی می‌کند.

راینر با دقت، تنش میان وفاداری، اطاعت و اخلاق را کاوش می‌کند. فیلم پرسش‌های عمیقی درباره‌ی نظامی‌گری، قدرت مطلق و مسئولیت فردی پیش می‌کشد. اثری که در چهار رشته نامزد اسکار شد؛ از جمله بهترین فیلم و بهترین بازیگر مکمل مرد برای نیکلسون. صحنه‌ی بازجویی نهایی میان کروز و نیکلسون با جمله‌ی معروف You can't handle the truth! باعث شد که A Few Good Men در ذهن سینمادوستان ماندگار شود.