دایان کیتون، ستاره «پدرخوانده» و «آنی هال»، در ۷۹ سالگی درگذشت

دایان کیتون، بازیگر، کارگردان و نویسندهٔ آمریکایی که با نقش‌آفرینی در فیلم «آنی هال» (Annie Hall) به شهرت جهانی رسید، در ۱۸ مهر ۱۴۰۴ در سن ۷۹ سالگی در لس‌ آنجلس درگذشت. خبر درگذشت او نخستین‌بار توسط نشریهٔ People منتشر شد.

کیتون با بازی در نقش «آنی» در فیلم «آنی هال» ساختهٔ وودی آلن، موفق به دریافت جایزهٔ اسکار بهترین بازیگر زن شد. او همچنین برای فیلم‌های «سرخ‌ها» (Reds)، «چیزی برای بخشیدن» (Something’s Gotta Give) و «اتاق ماروین» (Marvin’s Room) نامزد دریافت اسکار شده بود. آخرین حضور سینمایی او در فیلم «اردوی تابستانی» (Summer Camp) محصول سال ۲۰۲۴ بود که در کنار کتی بیتس و آلفری وودارد ایفای نقش کرد.

کیتون فعالیت حرفه‌ای خود را در سال ۱۹۶۹ با نمایش Play It Again, Sam آغاز کرد و سپس با نقش «کی آدامز» در فیلم «پدرخوانده» (The Godfather) در سال ۱۹۷۲ به سینما راه یافت؛ وی این نقش را در دنبالهٔ فیلم در سال ۱۹۷۴ نیز تکرار کرد.

نقطهٔ عطف کارنامهٔ هنری او، بازی در «آنی هال» بود؛ فیلمی که علاوه‌ بر موفقیت تجاری، سه جایزهٔ اسکار از جمله بهترین فیلم و بهترین کارگردانی را برای وودی آلن به همراه داشت. شخصیت «آنی» با الهام از خود کیتون نوشته شده بود و سبک پوشش خاص او در فیلم، به الگویی فرهنگی در دههٔ ۷۰ تبدیل شد.

پس از «آنی هال»، کیتون در آثار جدی‌تری مانند «در جست‌وجوی آقای گودبار» (Looking for Mr. Goodbar)، «فضاهای داخلی» (Interiors) و «منهتن» (Manhattan) ظاهر شد. نقش‌آفرینی‌اش در «سرخ‌ها» به کارگردانی وارن بیتی دومین نامزدی اسکار را برایش به ارمغان آورد.

در دههٔ ۹۰، او با فیلم‌هایی چون «پدر عروس» (Father of the Bride)، «راز قتل در منهتن» (Manhattan Murder Mystery) و «باشگاه همسران اول» (The First Wives Club) به ژانر کمدی بازگشت. همچنین با فیلم‌های «اتاق ماروین» و «چیزی برای بخشیدن» بار دیگر نامزد اسکار شد.

کیتون از دههٔ ۸۰ به کارگردانی نیز روی آورد و آثاری چون موزیک‌ویدئوی «Heaven is a Place on Earth» برای بلیندا کارلایل، قسمت‌هایی از سریال‌های شبکهٔ ABC و CBS مانند «چاینا بیچ» (China Beach) و «توئین پیکس» (Twin Peaks) و فیلم‌هایی چون «قهرمانان بی‌سیم» (Unstrung Heroes) و «قطع تماس» (Hanging Up) را کارگردانی کرد.

او تهیه‌کنندهٔ سریال Pasadena از شبکهٔ Fox و فیلم «فیل» (Elephant) به کارگردانی گاس ون سنت بود. کیتون همچنین سه کتاب خاطرات پرفروش منتشر کرد: «دوباره» (Then Again) در سال ۲۰۱۱، «بیایید بگوییم زیبا نبود» (Let’s Just Say It Wasn’t Pretty) در ۲۰۱۵ و «برادر و خواهر» (Brother and Sister) در ۲۰۲۰. در سال ۲۰۱۷، او جایزهٔ یک عمر دستاورد هنری از مؤسسهٔ فیلم آمریکا (AFI) را دریافت کرد. کیتون در مراسم دریافت جایزه، به‌جای سخنرانی، ترانهٔ Seems Like Old Times را اجرا کرد؛ همان ترانه‌ای که در «آنی هال» خوانده بود.

سبک بازی دایان کیتون، چه در نقش‌های کمدی و چه در نقش‌های درام، الهام‌بخش نسلی از بازیگران زن هالیوود بوده است و تأثیر مهمی در تحول تصویر زن در فیلم‌ها و حتی صنعت مد به جا گذاشته است.

کیتون، به‌خصوص با نقش «آنی هال»، نگاه کلیشه‌ای به زن هالیوودی را شکست؛ او زنی با استایل مردانه، طبیعی و بی‌تکلف را به سینما معرفی کرد که شجاعت، پیچیدگی شخصیت، و شوخ‌طبعی را تلفیق می‌کند. بسیاری از بازیگران زن بعد از او، مانند مریل استریپ و سارا جسیکا پارکر، سبک بازی و پوشش کیتون را الهام‌بخش کار هنری خود دانسته‌اند.

انتخاب‌هایی چون کت و شلوار مردانه، کراوات پهن و شیوه‌ٔ خاص لباس پوشیدن کیتون، موجی از تغییر سلیقه میان زنان آمریکا ایجاد کرد و حتی به یک ترند جهانی در دهه ۷۰ تبدیل شد. وی شخصیت زن مستقل، پرتلاش و گاه آسیب‌پذیر را جایگزین الگوی زن وابسته و منفعل پیشین کرد؛ تصویر زن متفکر، غیرکلیشه‌ای و گاه بی‌پروا، پس از موفقیت نقش‌های او، جایگاه پررنگی در فیلم‌های دهه‌های بعد پیدا کرد.

کیتون علاوه بر بازیگری، نقش مهمی در بازتعریف «زن معاصر» در هالیوود داشت و با آزاداندیشی هنری و اجتماعی، توانست مرزهای حضور زنان را گسترده‌تر کند. وودی آلن، کارگردان و هم‌بازی معروف او، کیتون را یکی از بهترین کمدین‌های زن تاریخ سینما می‌داند و بسیاری از منتقدان نیز او را نماد صداقت، جسارت و خلاقیت زن معاصر معرفی کرده‌اند. سبک بازی و شخصیت هنری دایان کیتون تأثیر ماندگاری بر خودباوری و جسارت نسل‌های بعدی بازیگران زن گذاشته است و هنوز هم الگویی الهام‌بخش برای زنان هنرمند محسوب می‌شود.

او با نام اصلی دایان هال در ۵ ژانویهٔ ۱۹۴۶ در لس‌ آنجلس به دنیا آمد. پس از ترک دانشگاه، با استفاده از نام خانوادگی مادرش به نیویورک رفت تا بازیگری را دنبال کند. نخستین نقش سینمایی‌اش را در فیلم «عاشقان و غریبه‌ها» (Lovers and Other Strangers) در سال ۱۹۷۰ ایفا کرد.

کیتون هرگز ازدواج نکرد و دو فرزند به نام‌های دکستر و دوک را به فرزندی پذیرفت.